Cztery nowele na orkiestrę kameralną (1967)

Kompozycja powstała na zamówienie Hopkins Center, Dartmouth College z Hanoveru (New Hampshire, USA), gdzie miała swoje prawykonanie. Utwór (zadedykowany instytucji zamawiającej) przeznaczony jest na orkiestrę kameralną złożoną z 22 solistów. Jego wyróżnikiem jest bogate brzmienie oraz wirtuozowski charakter poszczególnych partii instrumentalnych. Całość tworzy czterocześciowy cykl, pozbawiony jednakże nawiązań do cyklu sonatowego:

I. Molto andante (traunquillo), II. Tempo di valse lente (calmatissimo), III. Allegro moderato, IV. Andante.

Każda część spełnia ogólne założenia tytułowego gatunku literackiego: ma niewielkie rozmiary, skondensowany, wyrazisty, przejrzysty jednowątkowy przebieg, jest zwięzła w rezultacie stosowania zasadniczego tematu lub motywu. Zdarzenia muzyczne prezentowane w pierwszych trzech nowelach zmierzają do kulminacji w noweli czwartej. Ważnym elementem formotwórczym są dźwięki stałe świadczące o porządkowaniu materiału wokół pewnych osi. Cechą pierwszoplanową utworu jest niekonwencjonalne brzmienie wynikające nie tylko ze sposobu instrumentacji czy różnorodnej artykulacji, ale przede wszystkim z całościowego myślenia o materii muzycznej. Jak pisał Zdzisław Sierpiński:

Jest to kompozycja niełatwa o wyszukanej fakturze, kameralna w nastroju (napisana na zespół 22 solistów), a przecież olśniewająca bogactwem kolorystyki, osiąganej skromnymi środkami i działająca na odbiorców atmosferą emocjonalnych wzruszeń.

Cztery nowele wzmocniły międzynarodową sławę Tadeusza Bairda i stały się jego kolejną wizytówką. W pierwszych pięciu latach (od lipca 1967 roku do kwietnia 1972) zostały one wykonane niemal sześćdziesięciokrotnie w Europie (m.in. w Anglii, Belgii, Szwajcarii), obu Amerykach i Azji (Japonia). Do roku 1969 dokonano również nagrań archiwalnych (Rzym, Paryż).