Etiuda na orkiestrę wokalną, perkusję i fortepian (1961)

Kompozycja powstała na zlecenie Komisji Zamówień, Zakupów Dzieł Sztuki oraz Stypendiów Twórczych przy Ministerstwie Kultury i Sztuki. Jest to koncertowa wersja muzyki scenicznej do Króla Edypa Sofoklesa, zrealizowanej w reżyserii Ludwika René, w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (1961). Etiuda – dedykowana René – została prawykonana pół roku po teatralnej prezentacji. Obsada wykonawcza obejmuje 28-osobowy zespół wokalny (7 sopranów, 7 altów, 7 tenorów i 7 basów), perkusję (6 wykonawców) oraz czelestę i fortepian (obługiwane przez jednego muzyka). Całość składa się z 12 części, ponumerowanych przez kompozytora: I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII. Kompozycja ma wyraźny trójfazowy przebieg, z eskpozycją materiału, jego przetworzeniem i repryzą.

W dorobku twórczym Bairda Etiuda jest pierwszą kompozycją tak jednoznacznie wpisującą się w nurt sonorystyczny. Opiera się ona na pełnym materiale dwunastodźwiękowym oraz na wysokościach nieokreślonych uzyskanych nie tylko z właściwego instrumentarium perkusyjnego, ale przede wszystkim w rezultacie niekonwencjonalnego traktowania głosów i instrumentów. Partia wokalna pozbawiona jest tekstu słownego, śpiewacy syczą, artykułują różne głoski, posługują się techniką parlando, Sprechgesang, klaszczą. Instrumenty też brzmią niekonwencjonalnie – przy zastosowaniu bogatego arsenału pałek (instrumenty perkusyjne) i nietradycyjnego użycia fortepianu (cz. II, X, XII). Tytuł kompozycji wyraźnie wskazuje na jej charakter – jest to etiuda (wprawka) sonorystyczna, w której każda z trzech grup wykonawczych jest równorzędna. Etiuda jest jedną z mniej znanych kompozycji Bairda, zapewne z powodu jej teatralnego rodowodu. Jak pisał Tadeusz Kaczyński:

Etiudy nie podobna traktować na równi z czołowymi utworami estradowymi twórcy 4 esejów. Także i z tego powodu, że typ ekspresji zdradza aż nazbyt wyraźnie „obce pochodzenie" tego utworu.