Kwartet smyczkowy (1957)
Ten pierwszy ze swoich trzech kwartetów smyczkowych kompozytor zadedykował „Tadeuszowi Wrońskiemu i jego zespołowi”. Jest to pierwsza kompozycja, w której Baird przezwyciężył swoje neoklasyczne inklinacje brzmieniowe i fakturalne, pozostały one jednak w sferze odniesień formalnych. Kwartet smyczkowy jest bowiem tradycyjnie trzyczęściowy, a kolejne ustępy zestawione są na zasadzie kontrastu agogicznego i wyrazowego:
I. Andante, II. Allegro, ma non tanto, III. Adagio molto tranquillo.
Każda część opiera się na odrębnym szeregu, który podlega przekształceniom rytmicznym i przybiera różne formy zwierciadlane (zasadniczą, inwersję) w układzie linearnym, w transpozycjach oraz w wersjach skróconych.
Część I. ma trójczłonowy zarys formalny: ABA’. We fragmentach skrajnych dominuje charakter śpiewny i refleksyjny, natomiast fragment środkowy jest bardzo drapieżny i zdecydowany. Pokaz serii-tematu jest tutaj wsparty wyrazistym rysunkiem rytmicznym prowadzonym linearnie na kształt tematu rytmicznego, który powtórzony jest aż 13-krotnie. Dzięki takiemu zabiegowi temat pozostaje wyrazisty, mimo różnorodnych przekształceń melicznych i kolorystycznych, którym jest poddawany.
Część II. jest bardzo ruchliwa, wręcz motoryczna, oparta na ruchu ósemkowym. Zasadą jej budowania jest przetwarzanie (wariantowanie) materiału serii.
Część III. ma charakter podsumowania. Ma mozajkową strukturę z następującymi po sobie odmiennymi w charakterze fragmentami, które są bliższymi lub dalszymi wariantami pierwowzorów z części poprzednich (przede wszystkim z części pierwszej).
Zafascynowany Suitą liryczną Albana Berga kompozytor, nawiązał do niej w Kwartecie nie tylko poprzez melodyczny sposób traktowania serii, ale również przez obsadę wykonawczą. Jego zamiłowanie do barwy instrumentów smyczkowych (w szczególności do altówki i wiolonczeli) stało się w tym utworze jakością pierwszoplanową.
Kwartet smyczkowy jest ważnym punktem w rozwoju stylu kompozytorskiego Bairda, gdyż stanowi pierwszą, zdecydowaną próbę uwolnienia się od neoklasycznego balastu. Według Izabeli Grzenkowicz:
I Kwartet smyczkowy (1957), z odczuwalnymi jeszcze wpływami Albana Berga, odznacza się kunsztowną, nawiązującą do tradycyjnych wzorów formą i wyrafinowanym liryzmem, a w urozmaiconej technice dźwiękowej tego utworu wyraźnie dominuje swobodnie, melodycznie pojęty serializm.
