Cassazione per orchestra (1956)

Cassazione są nie tylko pierwszą kompozycją orkiestrową Bairda z wykorzystaniem techniki serialnej, ale pierwszym i jedynym polskim utworem dodekafonicznym zaprezentowanym w ramach I Festiwalu „Warszawska Jesień” w 1956 roku. Kompozycja dedykowana jest Witoldowi Rowickiemu.Utwór jest trzyczęściowy: I. Adagio molto tranquillo. Allegro, II. Andante molto cantabile, III. Allegro.To nawiązanie do cyklu sonatowego jest tu oznaką myślenia neoklasycznego, podobnie jak stosowanie formy allegra sonatowego w częściach skrajnych, obsada wielkiej orkiestry symfonicznej oraz instrumentacja podkreślająca formalne wyznaczniki dzieła.

Utwór opiera się na pięciu seriach – jednej źródłowej i czterech podstawowych. Kompozytor często obiega od ścisłych zasad dodekafonii: stosuje pracę motywiczną, imituje fragmenty serii, porządkuje materiał dźwiękowy wokół pojedynczych dźwięków centralnych. W ostatnim ustępie utworu technikę seryjną traktuje swobodnie, bardzo rozluźnia jej zasady, a nawet je zarzuca.

Cassazione, jako pierwsza polska kompozycja dodekafoniczna powstała w Polsce po roku 1956, nie są „typem idealnym” tej techniki. Jednak ta „niedoskonałość” stała się normą w postępowaniu Bairda, który podstawową zasadę dodekafonii – „komponowanie za pomocą dwunastu dźwięków” – potraktował bardzo indywidualnie. Później do Cassazione odniósł się z dużym krytycyzmem twierdząc, że jest to

niespójny twór, łączący próby komponowania za pomocą serii dźwiękowej z formą i fakturą przejętą żywcem z poprzedniego okresu.